Xấu hổ là cảm xúc xuất hiện khi người ta gây ra sự sai sót hoặc lỗi lầm nào đó. Nói một cách chính xác, cảm giác này không xuất phát từ chính sự sai sót hay lỗi lầm đó, mà chủ yếu đến từ suy nghĩ rằng người khác sẽ nhìn nhận mình là một người có khuyết điểm bởi điều đó. Vì vậy, người mắc lỗi sẽ cảm thấy xấu hổ theo cách khác nhau, tùy vào phản ứng của những người đang nhìn mình.
Anna Lemke, giáo sư khoa tâm thần tại trường Đại học Y khoa Stanford đã phân loại sự xấu hổ thành “sự xấu hổ có hại” và “sự xấu hổ có lợi”. Sự xấu hổ có hại là cảm xúc khiến bản thân tự thấy mình kém cỏi dẫn đến rơi vào sự chán nản, tuyệt vọng hoặc khơi dậy suy nghĩ chống đối. Cảm xúc này xuất hiện khi chúng ta bị người xung quanh chê trách và chỉ trích về những sai sót của mình. Ngược lại, sự xấu hổ có lợi là cảm xúc bao gồm sự hối tiếc về lỗi lầm của mình và ý chí sẽ không tái phạm nữa. Điều này xảy ra khi chúng ta vừa nghe lời quở trách về lỗi sai của mình, nhưng cũng vừa nhận được sự ủng hộ và động viên chân tình.
Xấu hổ là cảm xúc cần thiết, giúp con người nhận thức được những lời nói và hành động không đúng đắn của mình. Nếu không biết xấu hổ, con người có thể trở nên vô cảm trước hành vi không phù hợp của bản thân. Tuy nhiên, sự chê trách và mắng mỏ thì chỉ dồn ép người mắc lỗi đến đường cùng chứ không mang lại sự thay đổi. Lòng khoan dung và tình yêu thương trở thành bước đệm cho sự trưởng thành, giúp sự xấu hổ chuyển biến theo chiều hướng có lợi.