मन गोडमेल गर्दै

December 24, 2025

सहचालक र यात्रु

यात्रुहरूको टिकेट जाँच गर्ने क्रममा रेलका सहचालकले एक जना यात्रुलाई भनेछन् । “तपाईं गलत रेलमा चढ्नुभएको रहेछ । अर्को स्टेसनमा ओर्लिएर अर्को रेल चढ्नुहोस् ।” ती सहचालकले अर्को…

December 21, 2025

जित्न सकिने सोचाइ र मनस्थिति

मानिसहरू बिरामी परेको बेला प्रायः कुक्रुक्क पर्ने गर्छन् । तर एउटा अनुसन्धानका अनुसार बिरामी हुँदा, दुखाइलाई जित्न शरीरलाई कुक्रुक्क पार्नुभन्दा शरीरलाई तन्काउनु एकदमै प्रभावकारी हुन्छ । छाती फुलाएर…

December 19, 2025

म बूढी हुन चाहन्छु

समयको बहावलाई कसैले रोक्न नसकेजस्तै बुढेस्काललाई पनि कसैले रोक्न सक्दैन । बुढेस्कालका चिन्हहरू लुकाउन मानिसहरू कपालमा रङ लगाउने वा फेसियल बोटक्स सुई लगाउने गर्छन् । आफ्नो बुढेस्काललाई खुशीसाथ…

December 14, 2025

साँचो विचारशीलता

एक दिन, गान्धी व्यावसायिक यात्राका लागि निस्किए । रेल स्टेशनमा आइपुग्दा, उनी गुड्न लागेको रेलमा हतारिँदै चढे । ठीक त्यही समयमा, उनको एउटा जुत्ता रेलवे स्टेशनकै प्लाटफर्ममा खस्यो…

December 10, 2025

शानदार चुनौती

हिउँदे ओलम्पिक खेल भनिने बोबस्लेय[Bobsleigh] एउटा यस्तो खेल हो, जसमा २ वा ४ जना खेलाडीहरूले जमेको साँघुरो, घुमाउरो र ओरालो बाटोमा गुरुत्वाकर्षण-सञ्चालित[gravity-powered] स्लेड तीव्र गतिमा चलाउँछन् । स्लेड…

December 4, 2025

जिउनुपर्ने कारण

संयुक्त राज्य अमेरिकामा बसोबास गर्ने ५० वर्षीय जोन सेइन, शिकारमा जाने आफ्नो उहिलेदेखिको सोख पूरा गर्न एकलै घना जङ्गलभित्र पसे । त्यहाँ तिनले बडेमानको बाह्रसिङे मृग देखे ।…

November 27, 2025

भ्रममा परेको इन्द्रिय

ⓒ Edward H.Adelson / http://web.mit.edu/persci/people/adelson/checkershadow_illusion.html / Copyrighted free use “चित्रमा खण्ड A र खण्ड B कुन रङको देखिन्छ ?” “खण्ड A खैरो र खण्ड B सेतो रङको देखिन्छ…

November 25, 2025

साधारण हिरोहरू

केही महिनाअघि कुनै चौबाटोमा घटेको घटना हो । अबेर रातमा, शपिङ मल अगाडिको ओरालो सडकमा पार्क गरिएको एउटा मालवाहक ट्रक एक्कासि गुड्न थाल्यो । चालकले पार्किङ ब्रेक राम्ररी…

November 20, 2025

आमाको तस्वीर हेर्दा मात्र पनि

संयुक्त राज्य अमेरिकाको विस्कन्सिन म्याडिसन विश्वविद्यालयले ७~१२ वर्षका बच्चाहरूमा एउटा परीक्षण गऱ्यो । उनीहरूलाई अपरिचित मानिसहरूका अगाडि गणितीय हिसाबहरू हल गर्न लगाइँदा उनीहरूले अत्तालिएर राम्ररी हल गर्न सकेनन्…

November 16, 2025

लुटेराको मन परिवर्तन गरिदिएको उदारता

संयुक्त राज्य अमेरिकाको न्यू योर्कमा घटेको घटना हो । एक जना जवान समाजसेवी कामपछि घर फर्कंदैथिए । तब कुनै सुनसान ठाउँमा पुगेपछि तिनी एक्कासि लुटेराको फेला परे ।…

November 14, 2025

अनुनादक(प्रतिध्वनि बक्स)

सुन्दर धून सृजना गर्ने वाद्य यन्त्रहरू ! त्यसका पाटपुर्जा, आकार र प्रयोग गर्ने तरिका फरक भए तापनि ती सबैमा एउटा कुराको समानता छ : ती सबै यन्त्रहरूको भित्री…

November 12, 2025

उपभोग गर्ने खुशी, स्मरण गर्ने खुशी

विद्यालयका दिनहरूमा साथी, करियर र भविष्यको बारेमा धेरै चिन्ता हुन्छ । तर त्यो समय पार गरिसकेका वयस्कहरूले चाहिँ अहिलेका विद्यार्थीहरूलाई यसो भन्ने गर्छन्, “तिमीहरूको लागि सबैभन्दा उत्तम समय…

November 8, 2025

एक छात्रालाई रुवाएका न्यायाधीश

“बसेको ठाउँबाट उठ ।” चोरीको आरोपमा साथीहरूसँगै अदालत पुऱ्याइएकी एक छात्रालाई न्यायाधीशले नम्र आवाजमा भने । ती छात्रा अलि हिचकिचाउँदै उठेपछि न्यायाधीशले फेरि भने, “मैले बोलेको कुरालाई ठूलो…

October 29, 2025

सुरुको मन

कुनै पनि कामको थालनी गर्दा सुरुमा लिइने मन हुन्छ, शुद्ध र नम्र मन अनि व्यग्रता । यसैलाई ‘सुरुको मन’ भनिन्छ । कुनै एउटा अनलाइन रोजगार बजार खबर साइटले,…

October 27, 2025

गलत र फरक

‘8’ यो के हो ? ट्राफिक अधिकारीहरूका लागि यो ड्राइभिङ कोर्स हो । उपकरणसँग कार्य गर्ने मानिसहरूका लागि यो एउटा कोड हो । अनि गणितज्ञहरूका लागि यो एउटा…

October 21, 2025

पाना पल्टाइदिने व्यक्ति

सदन अर्केस्ट्रामा होस् अथवा पियानो वादनमा, प्रस्तुति अवधिभर मञ्चमै उपस्थित भए पनि दर्शक वृन्दमाझ आफूलाई प्रकट नगर्ने एक जना व्यक्ति हुन्छन्, जसलाई “पाना पल्टाइदिने व्यक्ति(page-turner)” भनिन्छ । शाब्दिक…

October 18, 2025

निर्बल पक्षलाई सबल पक्षमा परिवर्तन गराउँदै

समुद्रको शीर्ष शिकारी, सार्क माछामा एउटा प्राणघातक निर्बल पक्ष हुन्छ । त्यो के हो त भन्दा सार्कको शरीरमा, पानीमा तैरने शक्ति र श्वासेन्द्रिय मांसपेशीलाई नियन्त्रण गर्ने वायु-थैली नै…

October 12, 2025

चिसो तापमान

तापमान जान्न सकिने तरिका दुई किसिमका छन् । एउटा थर्मोमीटरद्वारा मापन गरिने वास्तविक तापमान हो भने अर्कोचाहिँ मानिसको शरीरले आभास गर्ने चिसो तापमान हो । चिसो तापमानचाहिँ तेज…

October 11, 2025

ती मानिसजस्तै

अँध्यारो समुद्रमा यात्रा गर्ने जहाजलाई मार्गनिर्देशन गर्ने दीपगृहझैँ जीवनको यात्रामा तपाईंलाई सही बाटोमा डोऱ्याउने एक जना मार्गनिर्देशकको आवश्यकता पर्छ । यस्तो मार्गनिर्देशकलाई प्रायः ‘रोल मोडेल’ भनिन्छ । रोल…

October 7, 2025

आफूमा निर्भर हुने कुरा

उही लेख भए पनि त्यो पढ्ने प्रत्येक मानिसले पाउने महसुस फरक हुन्छ । कसैले सरसरती हेरेको शब्द, अरू कसैको निम्तिचाहिँ अमूल्य महसुस दिलाउने आधार पनि बन्न सक्छ ।…

October 5, 2025

राम्रो मौसम

घाम तातो भयो, बतास जोडले चल्यो अथवा वर्षा भयो भनेर के कहिलेकहीँ तपाईंलाई मूड खराब हुने या त दिक्क लाग्ने गर्छ ? घामको किरणले मानव-शरीरमा भिटामिन डि उत्पन्न…

October 3, 2025

बिरुवाहरूमा हुने एलिलोप्याथी

बतास चल्दा वा हावाले जडिबुटीलाई हल्लाउँदा, त्यसले मानिसहरूले मन पराउने कडा सुगन्ध फाल्छ । तर वास्तवमा तिनीहरूले त्यो सुगन्ध फाल्नुको कारणचाहिँ आफूलाई बाह्य आक्रमणबाट बचाउनको निम्ति हो ।…

October 2, 2025

खजाना बाँड्दा

जब थोमस एडिसनले फोनोग्राफको आविष्कार गरे, उनले वैज्ञानिक जर्नल र पत्रपत्रिकाहरूमा आफ्नो आविष्कारबारे सक्रिय रूपमा प्रचार गरे । पछि उनले बिजुली बत्ती (Incandescent light bulb)आविष्कार गर्नका लागि अनुसन्धान…

September 30, 2025

फिरफिरे घुमाउनको लागि

“बुबा, मैले बनाएको फिरफिरे हेर्नुहोस् ।” “वाह, राम्रो छ ! यसले कत्तिको काम गर्छ भन्ने कुरा बुझ्नका लागि एक चोटि परीक्षण गर्नुपर्ला ?” छोराको हात समाउँदै बुबा घर…

September 29, 2025

राजकुमारको पहिचान

छिमेकीबीच राम्रो सम्बन्ध नभएको कुनै एउटा गाउँमा राजाले भ्रमण गरेछन् । आफ्नो निरीक्षण पूरा गरेपछि, राजाले गाउँलेहरूलाई अनुरोध गरेछन् । “वास्तवमा मेरो कान्छो छोरा केही समय यही बस्ने…

September 28, 2025

सुरुको अवस्था निम्न देखिए पनि

एक-एक थोपा पानीद्वारा नदी बन्छ । आकाशबाट झर्ने पानी र जङ्गलबाट रसाउने स-साना पानीका थोपाहरू जम्मा भई एउटा खोल्सा बन्छ, र जब चारै दिशाबाट बग्ने खोल्साहरू सँगै मिसिन्छन्,…

August 21, 2025

“त्यस्तै हुन्छ भन्ने मलाई थाहा थियो !”

कुनै घटना हुनुअगावै त्यस विषयमा पहिल्यै देख्ने क्षमतालाई दूरदर्शिता भनिन्छ । यसको ठीक विपरीत, ‘पश्चदृष्टि प्रभाव(hindsight effect)’ भन्ने एउटा मनोवैज्ञानिक अवस्था पनि छ । योचाहिँ घटेको कुनै घटनाको…

August 18, 2025

देखेर सुरु हुने प्रेम

इन्द्रेणी गोलाकार हुन्छ ? अविश्वसनीय लागे तापनि यो कुरा सत्य हो । पहाड वा जमिनले गर्दा अस्पष्ट देखिने भएकोले भूमिको सतहबाट हेर्दा इन्द्रेणीको आधा भाग मात्र देखिन्छ तर…

August 10, 2025

झारलाई हटाउने उत्तम तरिका

एक जना शिक्षकले सेमेस्टरको अन्तमा आफ्ना विद्यार्थीहरूलाई झारले भरिएको खेतमा लगेछन् । वास्तवमा ती शिक्षकले विद्यार्थीहरूलाई एउटा अन्तिम शिक्षा दिन चाहन्थे । खेततिर देखाउँदै शिक्षकले सोधेछन्, “यी झारहरूलाई…

July 8, 2025

सानो कार्यद्वारा थुपार्न सकिने आत्मिक आशिष्‌

सानो कुरामा समेत विश्वासी हुनुचाहिँ आत्मिक आशिष् थुपार्न सकिने एक सर्वोत्तम तरिका हो । आत्मिक आशिष्‌ कसरी थुपार्न सकिन्छ भन्ने कुराको असल उदाहरण मत्ती अध्याय २५ मा देख्न…