विश्वास र जीवन

त्यो म होइन !

“अरू सबै जना मूर्ख बने तापनि, मलाई कसैले मूर्ख बनाउन सकेको छैन !” भनेर कम्तीमा एक चोटि भए पनि आफूलाई यसरी विश्वास दिलाउनुभएको छ होला । यहाँहरूले टेलिभिजन हेर्नुहुँदा वा इन्टरनेट चलाउनुहुँदा पनि यस्तो सोचाइ आएको हुन सक्छ । कहिलेकहीँ…

जुम्ल्याहाको सन्देश

“नमस्कार ! हामी जुम्ल्याहा दाजुभाइ आज पहिलो पटक उडान भर्दैछौं । हामीहरू भर्खर १४ हप्ताका भयौं । हामीहरू ज्ञानी हुनलाई सक्दो कोसिस गर्नेछौं, तर कान दुखेर अथवा डर लागेर यदि शान्त हुन सकेनौं भने हामी यहाँहरूसित पहिल्यै माफी माग्न चाहन्छौं…

फाल्नुपर्ने कुराको सूची

गर्नुपर्ने काम अथवा गर्न चाहेको काम छ भने एउटा सूची बनाएर त्यसलाई प्राथमिकताअनुसार क्रमबद्ध रूपमा मिलाएर राख्नुभयो भने यसले तपाईंलाई कुनै पनि काम ध्यानपूर्वक गर्न मद्दत पुऱ्याउँछ । तर यदि ती कुराहरूप्रति बढी नै सोच्न थाल्नुभयो भने तपाईंहरूको ध्यान भड्किन…

बुबालाई पत्र

आलास्कामा बस्ने ९ वर्षको केटो, म्याकले सन् २००९मा अफगानिस्तानमा मारिनुभएका आफ्ना बुबाको हरेक जन्मदिनमा आमासँगै केक बनाएर भोज गर्ने गर्थ्यो । तर यो वर्षचाहिँ उसले एउटा विशेष पत्र लेख्यो । “बुबा, बाकसभित्र बस्नुहुँदा कस्तो लागिरा’छ ? तपाईं अहिले कति वर्षको…

लिबेरोको मिशन

भलिबल टोलीमा भएका ६ जना खेलाडीहरूमध्ये एक जना खेलाडीको पोशाक अरूको भन्दा बेग्लै हुन्छ । उसलाई ‘लिबेरो’ भनिन्छ, जसको विशेषता नै प्रतिरक्षा क्षमता हो । उसलाई कुनै पनि खेलाडीको सट्टामा राख्न सकिने भएकोले उसलाई ‘लिबेरो’ अर्थात् ‘स्वतन्त्र’ खेलाडी पनि भनिन्छ…

वुडपिकर चराको ब्रुड प्याच [brood patch]

प्वाँखहरू एकदमै हलुका हुन्छ, तर त्यसमा उत्तम ताप स्थिरता हुन्छ । यसकारण जाडो याममा फेदरबाट बनेका ज्याकेटहरू मानिसहरूमाझ लोकप्रिय बन्ने गर्छ । तर वुडपिकर चराले चाहिँ शरीर ढाक्ने प्वाँखहरू आफैले उखेलेर त्यसलाई न्यानो पार्ने गर्छ । कारण एक वाक्यमा भन्ने…

बुद्धिमान् चराको कुञ्जी

काग, एयाजुर विंग्ड-म्यागपाइस(नीलपंख काग), नाइटिङगेल(बुलबुल), म्यागपाइस(लामपुच्छ्रे काग) लगायत कागको परिवारमा पर्ने चराहरू अन्य प्रजातिका चराहरूको तुलनामा सबैभन्दा चलाख हुन्छन् । वास्तवमा भन्ने हो भने, केही म्यागपाइस वा कागहरूले आयतनको धारणाका साथै समयको बहावसमेत बुझ्न सक्छन्, अनि ऐनामा प्रतिबिम्बित चित्रद्वारा आफैलाई…

सहकार्यको शक्ति

हिग्स बोसोन भनेको ब्रह्माण्डलाई रचना गर्ने एक तात्त्विक कण हो, यसले आधुनिक भौतिक विज्ञानमार्फत ब्रह्माण्डबारे वर्णन गर्न एक महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । यद्यपि भौतिकशास्त्रीहरू हिग्स बोसोनको अस्तित्वबारे पहिल्यै अवगत भइसकेका भए तापनि करीब ५० वर्षसम्म यसको अस्तित्वलाई प्रमाणित गर्न तिनीहरू…

मभन्दा फरक भए पनि

एउटा छावा(हात्तीको बच्चा) पुतलीलाई पछ्याउने क्रममा गल्तीले बच्चा जिराफहरू खेलिरहेको ठाउँमा पुग्यो । छावालाई पहिलो पटक देखेका बच्चा जिराफहरूले उसको विषयमा टिप्पणी गर्न थाले । “ए साथी हो, त्यहाँ हेर त ।” “ओहो ! कति लामो नाक ।” “हा हा,…

आमाहरू सेवाको योग्य हुनुको वैज्ञानिक कारण

पहिलो, आमाहरूलाई आरामको आवश्यकता हुन्छ । पुरुषहरूको तुलनामा महिलाहरूको आरामको समय दिनहुँ ४० मिनेटले कम हुने कुरा कुनै एउटा अध्ययनले देखाएको छ । दोस्रो, आमाहरू जीवनभर आफ्ना छोरा-छोरीहरूप्रति चिन्तित रहन्छन् । छोरा-छोरीले जतिसुकै कोसिस गरे तापनि छोरा-छोरीप्रतिको आमाको चिन्ता कहिल्यै…

रिङवानडेरङ (Ringwanderung)

जर्मनीको म्याक्स प्लाङ्क सोसाइटी(Max Planck Society)ले केही मानिसहरूमा नक्सा र कम्पासविना घना जङ्गलमा बाटो पत्ता लगाउने क्षमतासम्बन्धी परीक्षण गरेको थियो । GPS(Global Positioning System)द्वारा ट्र्याक गरेको परिणाममा, सहभागीहरू सूर्य नअस्ताउञ्जेल सही बाटोतिर हिँडेका तर अँध्यारो भएपछि एउटै ठाउँमा गोलाकार गरी…

बुबा-आमाको मन

एक जना मानिस व्यवसायको सिलसिलामा विदेश जानुपर्ने भयो । तिनको अनुपस्थितिमा केही महिनासम्म एकलैले ५ जना बच्चाहरूको हेरचाह गर्नुपर्ने भएकी पत्नीप्रति तिनी चिन्तित भए । त्यसैले तिनले कसो गरेमा पत्नीको बोझलाई कम गर्न सकिन्छ होला भनेर सोचे, अनि अन्ततः एउटा…

बोल्नुभन्दा अगाडि

बुद्धिमानीपूर्वक बोलेको बोलीले हजारौँ ऋणसमेत चुक्ता गर्छ भने, विचारै नगरी मुखबाट निकालेको काँडाजस्तो बोलीले मानिसको हृदयमा दाग छोड्छ । त्यसोभए बोल्नुभन्दा अगाडि हामीले कुन-कुन कुराको ख्याल गर्नुपर्छ होला ? ‘सोच्नु(THINK)’ भन्ने अङ्ग्रेजी शब्दको हिज्जेमै त्यसको उत्तर रहेको छ । के…

सुनामीलाई जित्नु छ भने

सुनामी छाल आउँदा यदि समुद्रमा प्रवेश गरिसकेको जहाज छ भने कतातिर भाग्नुपर्छ होला ? सामान्यतया मानिसहरूले सक्दो चाँडो बन्दरगाह भएको जमिनतिर जहाज लैजानुपर्छ भनी सोच्दछन्, तर वास्तवमा खुल्ला समुद्रतिर जानु नै सुरक्षित हुन्छ । किनभने जहाज जमिनको जति नजिक जान्छ,…

लाइबिगको न्यूनतमको नियम

‘लाइबिगको न्यूनतमको नियम(Liebig’s Law of minimum)’ भन्ने एउटा नियम छ । एक जर्मन रसायनविद्, जस्टस भोन लाइबिगद्वारा घोषित यो नियमले, बोटबिरुवाको वृद्धि गराउनको निम्तिचाहिँ पर्याप्त मात्रामा पाइने स्रोतहरू होइन, तर एकदम दुर्लभ स्रोतहरूको खाँचो पर्छ भनी जानकारी दिँदछ । थुप्रै…

पूर्ण सामान बनाउन

कुनै मोबाइललाई १ मिटर माथिदेखि खसालिन्छ, नरोकीकन फन्फनी घुमिरहने बाकसमा राखिन्छ, अनि त्यसमा पानी पनि खन्याइन्छ । फेरि १०० किलो तौलको व्यक्तिलाई त्यसमा बस्न लगाइन्छ, अथवा त्यसका बटनहरूलाई लाखौँ पटक थिच्न लगाइन्छ । मोबाइललाई यतिसम्म दिइएको चरम यातनाचाहिँ वास्तवमा मोबाइल…

​सबैभन्दा महान् उपहार, मानव-शरीर​

भनिन्छ, एउटा कार बनाउन २५,००० पाटपुर्जाहरू चाहिन्छ, अनि बोइङ ७४७ बिमान बनाउन करिब साढे ४ करोड पाटपुर्जाहरूको आवश्यकता पर्छ । त्यसोभए हाम्रो शरीरचाहिँ नि त ? हाम्रो शरीरमा करिब १ नील कोषीय तन्तुहरू, २.५ नील राता रक्त कोषिकाहरू, २.५ अरब…

​सुगन्ध छर्ने व्यक्ति​

बाटोमा हिँड्दाखेरि पाउरोटी बनाउँदैगरेको मीठो बास्नाले यहाँहरू सबैलाई कुनै न कुनै बेला आकर्षित गरेको क्षण पक्कै छ होला । पाउरोटीको यस्तो बास्नाले मानिसहरूमा भोक जगाउने काम मात्र गर्दैन, तर मानिसलाई नम्र पनि बनाइदिन्छ भन्ने गरिन्छ । फ्रान्सको साउदर्न ब्रिटानी विश्वविद्यालयका…

​प्रेमको टेप​

नव दुलहा अर्ल डिक्सनलाई एक जना व्यक्तिको चिन्ता लाग्थ्यो- हेल्चेक्र्याइँ गर्ने उनकी पत्नीको । कारण, तिनकी पत्नीले खाना पकाउँदा उनको घरी चक्कुले हात काटिने, घरी औँलाहरू पोल्ने हुन्थ्यो । त्यो समयमा डिक्सनले मेडिकल टेप उत्पादन गर्ने कम्पनीमा जागिर गर्ने भएकाले…

​सबैभन्दा महान् डाक्ट​

प्राचीन चीनको युद्धकालीन समयमा बियान क्वे नाउँ गरेका एक जना प्रसिद्ध डाक्टर थिए । उनका अन्य दुई दाजुहरू पनि डाक्टर नै थिए, तर उनीजस्तै प्रसिद्धचाहिँ थिएनन् । कुनै एक दिन वेइ भन्ने देशका राजाले उनलाई प्रश्न सोधेछन्, “तिमी र तिम्रा…